ธรรมสมบัติยิ่งใหญ่กว่าสมบัติใด

สมบัติอะไรก็ตามในโลกนี้
สู้ธรรมสมบัติภายในใจไม่ได้
สมบัติภายในใจเลิศเลอสุดยอด
ขอเพียงให้ใจกับธรรมได้สัมผัสกัน มันจะแสดงฤทธิ์เดชเป็นที่อัศจรรย์
เมื่อหัวใจได้ความสง่างามแล้ว
อยู่ใต้ร่มไม้ร่มใด ภูเขาลูกใด
ถ้ำหรือเงื้อมผาแห่งใด สถานที่แห่งนั้น ย่อมพลอยสง่างามตามไปด้วย
“สติ” นี่เองจะเป็นกุญแจดอกสำคัญ ไขไปสู่ประตูพระไตรปิฏกภายใน

เพื่อเปิดเข้าไปสู่ประตูพระนิพพาน...

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

ธรรมะสอนให้ระวังตนเอง

          การระวังตัวเองนั้นถูกต้องแล้ว ส่วนมากมักระวังแต่ผู้อื่น สิ่งอื่น ไม่ย้อนมาระวังตัวเอง ซึ่งเป็นตัวการสำคัญบ้างเลย จึงมักผิดพลาดอยู่บ่อยๆ ธรรมะท่านสอนให้ดูตัวเอง ระวังตัวเอง จะได้เห็นความบกพร่องของตัวเองแล้วแก้ไขไปเรื่อยๆ จนสมบูรณ์ได้

                                                                              หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

สิ่งที่วิเศษแท้จริง

        อย่าคิดว่าสิ่งใดจะวิเศษวิโสกว่าการงานคือการแก้กิเลส และอย่าไปสนใจกับสิ่งใด วัตถุสมบัติใด ว่าเป็นสิ่งวิเศษวิโสยิ่งกว่าสมบัติคือธรรม ที่ได้เกิดขึ้นมาโดยลำดับ ๆ จนกระทั่งถึงวิมุตติสมบัติ อันนี้เลิศประเสริฐไม่มีสมบัติใดเสมอในไตรโลกธาตุนี้

                                                                               หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

ภาวนาเป็นสุขละเอียด

ความสุขที่เราเสาะแสวงหามานี้นานเท่าไร
จะมาเจอที่การภาวนาของเรา

เป็นความสุขที่ละเอียดลออ สุขุมคัมภีรภาพ

เป็นความสุขที่แปลกประหลาด

และอัศจรรย์ประจักษ์ในใจของเรา

ขณะภาวนานั้นแหละ
นี่คือความสุขที่เราไม่ลืมง่ายๆ

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

สมาธิอบรมปัญญาและปัญญาอบรมสมาธิ

          โปรดทราบไว้เสมอว่า สติเป็นของสำคัญ ทุก ๆ ครั้งและทุก ๆ ขั้นของจิตขึ้นอยู่กับสติ อย่าให้ขาดไปในขณะอบรม จิตจะขาดธรรมเครื่องบำรุง การภาวนาจะกำหนดลมหายใจเข้าออกที่เรียกว่า อานาปานสติ เป็นต้นก็ตาม จงทำความพยายามให้สติอยู่กับลมจริง ๆ ทั้งลมเข้าและลมออก ตลอดความหยาบ ความละเอียดของลมทุกระยะไป จนปรากฏผลคือความสงบสุขขึ้นมา วิธีนี้เรียกว่า “สมาธิอบรมปัญญา”... .

         ต่อไปนี้เป็น “ปัญญาอบรมสมาธิ” ปัญญาอบรมสมาธินั้นเป็นธรรมที่ควรนำมาใช้ในเวลาที่จิตมีความฟุ้งซ่านรำคาญจนเกินควร เช่น จิตประสบเหตุการณ์ต่าง ๆ จนเกิดความเสียอกเสียใจอย่างรุนแรง หรือเกิดความเพลิดเพลินจนเกินตัว ปัญญาทำการพิจารณาหักห้ามกีดกันจิตที่กำลังฟุ้งซ่านกับอารมณ์ในเวลานั้น    ให้จิตรู้สึกตัวด้วยเหตุผลโดยวิธีต่าง ๆ จนจิตยอมรับหลักเหตุผลและยอมจำนนต่อปัญญา ผู้พร่ำสอนแล้วกลับตัว แล้วย้อนเข้าสู่ความสงบได้เช่นเดียวกับสมาธิอบรมปัญญา


                                                                                        หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

กิเลสกลัวปัญญา

          อ่านก็อ่านไปเถอะ ตำรับตำรา นับถือศาสนาก็นับถือไปยังงั้น ถ้าลองไม่สนใจแก้กิเลส กิเลสไม่ได้กลัวคนอ่าน คนนับถือศาสนา หรือ คนเรียนตำรับตำรา กิเลสมันกลัวปัญญา กลัวแต่คนปฏิบัติ เพื่อกำจัดมันเท่านั้น


                                                                            หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

การดูกิเลสและแสวงธรรมอยู่ที่ใจ

 การดูกิเลสและแสวงธรรม ท่านทั้งหลายอย่ามองข้ามใจ

ซึ่งเป็นที่อยู่ของกิเลสและที่สถิตอยู่แห่งธรรมทั้งหลาย
กิเลสก็ดี ธรรมก็ดี 
มิได้อยู่กับกาลสถานที่ใด ๆ ทั้งสิ้น

แต่อยู่ที่ใจดวงรู้ ๆ นี้เท่านั้น
การแก้กิเลสที่อื่นและแสวงหาธรรมที่อื่น

แม้จนวันตายก็ไม่ก็ไม่พบสิ่งดังกล่าว
ตายแล้วเกิดเล่า ก็จะพบแต่กิเลสที่เกิดจากใจ

ซึ่งกำลังเสวยทุกข์เพราะมันนี้เท่านั้น

แม้ธรรมถ้าแสวงหาที่ใจ ก็จะมีวันพบ

โดยลำดับของความพยายาม...

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

คนหลงจึงต้องแสวงหา

คนที่หลงจึงต้องแสวงหา ถ้าไม่หลงก็ไม่ต้องทำ

จะหาไปให้ลำบากทำไม

อะไรๆ ก็มีอยู่กับตัวเองอย่างสมบูรณ์แล้ว   

จะตื่นเงา ตะครุบเงาไปทำไม เพราะรู้แล้วว่าเงาไม่ใช่ตัวจริง

ตัวจริงคือสัจจะทั้งสี่

ที่มีอยู่ในภายในใจอย่างสมบูรณ์แล้ว

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์อยู่ที่ใจ

                พระพุทธเจ้าแท้ ธรรมแท้ อยู่ที่ใจ  การอุปัฎฐากใจตัวเอง คือการอุปัฎฐากพระพุทธเจ้า

                                     การเฝ้าดูใจตัวเองด้วยสติปัญญา คือการเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า

                                                       พระธรรม พระสงฆ์ อย่างแท้จริง


                                                         หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

ความทุกข์เกิดจากจิตยึดเหนี่ยว

          ความทุกข์ไม่เกิดมาจากอะไร ไม่เกิดมาจากสถานที่ บุคคล หรือรูป เสียง กลิ่น รส เครื่องสัมผัสใดๆ ทั้งสิ้น ถ้าจิตไม่ไปยึดไปเหนี่ยว ไม่ไปนำอารมณ์นั้นๆ มาเกี่ยวข้องวุ่นวายตัวเอง หรือก่อกวนตนเอง นอกจากจิตนี้ไปยุ่งเท่านั้นเอง สิ่งทั้งหลายจึงเป็นเหมือนข้าศึก ความจริงความคิดของตนเองเป็นข้าศึกต่อตัวต่างหาก ไม่ใช่รูปมาเป็นข้าศึก เสียง กลิ่น รส เครื่องสัมผัสมาเป็นข้าศึก แต่อารมณ์ของจิตที่คิดเรื่องรูป เรื่องเสียง เรื่องกลิ่น เรื่องรส เครื่องสัมผัสซึ่งอยู่ที่ไหนก็ไม่ทราบ แต่อารมณ์นั้นเกิดขึ้นจากใจ รับทราบกันอยู่ที่ใจ แล้วก็เสวยอารมณ์ของตนอยู่กับความคิดนั้นๆ ผลจึงเป็นความเดือดร้อนวุ่นวายขึ้นมา

                                                                           หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

อันธพาลมันอยู่ในจิต

          อันธพาลมันอยู่ในจิต แต่มันไปวาดภาพว่า คนนั้นเป็นอันธพาลต่อเรา คนนี้เป็นอันธพาลต่อเรา  ตัวเราเป็นอันธพาลใหญ่ไม่ดูตัวเอง   พอย้อนจิตเข้ามาดูนี้แล้ว อันธพาลนี้ดับปุ๊บ นอกนั้นไม่มี คือใจนี้เองเป็นตัวอันธพาล ให้พากันจำเอาไว้ ดูตั้งแต่ภายนอกไม่ดูตัวเอง ไม่เกิดประโยชน์อะไร ให้ดูตัวเอง

                                                                                              หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน 

พึงระวังสิ่งที่น่าพอใจ

ไอ้สิ่งที่น่าพอใจนั่นแหละ คือสิ่งที่เราต้องระวัง
เพราะมันทำให้เราประมาท ถ้าเราหลงมันเราก็ทุกข์

พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล

การปฏิบัติต้องกระทบอารมณ์

 หินแหลมคมบนภูเขาก้อนนั้น ถ้ามันกลิ้งลงมาข้างล่าง
 กระทบกับก้อนนั้นก้อนนี้ ซ้ายที ขวาที
 ในที่สุดมันก็จะกลายเป็นก้อนกรวดที่กลมเกลี้ยงขึ้นมาได้ การปฏิบัติของเรานี้ก็เช่นเดียวกัน
 ต้องให้กระทบอารมณ์บ่อยๆ มันถึงจะเกิดปัญญา

ชยสาโรภิกขุ